Het is weer juni en de straten worden opgefleurd met vrolijk wapperende vlaggen mét of zónder boekentas. Een traditie waarvan ik me afvraag of dat typisch Nederlands is. Ik word er altijd weer vrolijk van en helemaal omdat tussen die bonte verzameling aan ‘boekentasvlaggen’ jaarlijks een aantal exemplaren zijn waaraan ik heb meegewerkt. Ook dit jaar weer komen de blije berichtjes binnen. Sommige van families waarvan ik meer kinderen heb begeleid. Soms berichten van leerlingen bij wie ik vanaf de kleutertijd al logopedisch betrokken was en die ik later vanwege de diagnose dyslexie terugzie. Toch dreigt er ‘Het zwaard van Damocles’: de verboden vijf!
Verschillende onderwijsniveaus met een gemeenschappelijke factor
Variërend van vmbo tot vwo speelt dyslexie altijd een rol bij het begrijpend lezen en/of de spelling. Niet alleen bij het Nederlands maar ook in de vreemde talen of in vakken zoals geschiedenis. Verrassend genoeg blinken ze allemaal in andere zaken uit: techniek, briljant in de bètavakken, creatief, artistiek of ontpoppen ze zich als sporttalenten. In het oog springt daarbij steeds die ene gemeenschappelijke eigenschap waarvan je zou wensen dat we die allemaal in hoge(re) mate bezitten: Doorzettingsvermogen!
Het zwaard van Damocles: Die verboden vijf
In al die jaren speelt het Nederlands maar ook het Engels bij deze leerlingen een niet te onderschatten rol van betekenis. Het bezorgt hen stress, verdriet, frustratie en veel tijd. Bijna altijd lukt het ons om in een groot aantal gevallen met veel inspanning een vijf te voorkomen of voldoende compensatiepunten bij elkaar te sprokkelen. Het helpt als de diagnose zo vroeg mogelijk is gesteld en het orthopedagogisch onderzoeksverslag goede adviezen geeft rond de therapie. Goed onderwijs en begripvolle docenten die wéten wat passend onderwijs in de praktijk betekent voor deze categorie leerlingen. Onnodig om uit te leggen dat dit laatste een absolute eis is.
En dan treft het mij als dyslexiespecialist en vertegenwoordiger van al die leerlingen die ik zag, zie en nog mag gaan zien dat er een zwaard van Damocles boven hen hangt.
Minder schooltasvlaggen in juni?
Gaan we binnenkort minder schooltasvlaggen zien? Lukt het die briljante leerling straks nog, die helaas vanwege dyslexie al bij voorbaat een achterstand heeft om een diploma te halen? Uiteraard het type diploma waar hij of zij gezien de intellectuele capaciteiten recht op heeft? Of volgt straks voor een aantal uitsluiting, een diploma op veel lager niveau? Welke rampzalige gevolgen heeft dat voor de persoon maar ook voor ons als samenleving?
Geen Nederlandse nieuwe versie van:
Jan des Bouvrie, ruimtevaarder/piloot Wubbo Ockels, Einstein, Alexander Graham Bell (uitvinder telefoon), Leonardo da Vinci, Steven Spielberg of Walt Disney?
Het paard achter de wagen spannen
Aan die uitdrukking denk ik bij deze maatregel en ook aan een uitdrukking als ‘boter op je hoofd hebben’. Laten we dan eerst beginnen met de volgende stappen, ervan uitgaand dat deze toekomstige maatregel hét signaal is dat we onze Nederlandse taal eindelijk gaan herwaarderen. Ja eindelijk! Want… ook dat lijkt typisch Nederlands: het verwaarlozen van het meest bindende culturele erfgoed. Dat wat ons als samenleving boven alles verbindt. Onze Nederlandse taal en alles wat daarmee te maken heeft. Daarom:
Een stappenplan voor ons Nederlandse taalonderwijs:
- Neem het Nederlandse taalonderwijs eens grondig onder de loep op het gebied van: lezen, schrijven, spelling en uitdrukkingsvaardigheid.
- Laten we ons serieus afvragen waarom de algemene taalvaardigheid en de uitdrukkingsvaardigheid gevarieerder is en het foutloos schrijven en de leesvaardigheid van de gemiddelde ‘laagopgeleide’ vijftiger en van iedereen die qua leeftijd daarboven zit als vanzelfsprekend beter is dan die van de huidige jonge academicus.
- Als er -zoals ik laatst als verweer kreeg- al lang onderzoek is gepleegd, waarom zie ik dat dan niet in de praktijk terug?
- En… nee beste mevrouw die meldt dat de oorzaak vooral in de eerste vier jaar zou liggen, omdat veel kinderen nu ‘ongeletterd’ op school komen. Ook al ondersteun ik dat er een belangrijke rol voor ouders is, dit gaat mij veel te ver!
- Schrap al die gemakzuchtige uitdrukkingen die te pas en te onpas worden gebruikt, hypes als ‘aan de voorkant- aan de achterkant’, ‘je ding doen’ , ‘onder de streep’ , ‘hoe dan?’ en noem het beestje concreet bij de naam. Schrap vooral ook die belachelijke Engelse woorden uit Nederlandse zinnen of is dat een signaal dat men de Nederlandse variant niet eens meer kent? Een gebrek aan woordenschat dus!
Zo typisch Nederlands:
Ook zo typisch Nederlands, maar waarover ik me steeds weer verbaas als ik naar andere landen kijk:
Waarom spreken we bijna liever Engels dan Nederlands? Is het schaamte voor ons gebrek aan kennis van onze eigen taal? Misplaatste ‘hoffelijkheid’ om bij het minste accent Engels te praten om elkaar vervolgens de maat te nemen of lacherig te doen over de kwaliteit van dat Engels? Waarom niet gewoon geduldig wachten als teken van beleefdheid en waardering of het bieden van hulp bij het zoeken naar dat Nederlandse woord? Ooit eens bij buurlanden gekeken hoe zij nieuwkomers direct via een taalbad snel laten integreren ongeacht het opleidingsniveau? Geduldig en respectvol stimuleren om die taal te leren? Weet je niet dat studenten in België, Duitsland maar ook in een land als Spanje college krijgen in de taal van dat land? Dat het geen kwestie is van: ‘dit zijn nu eenmaal niet te stoppen ontwikkelingen’ of een teken van beschaving of beleefdheid is, maar een kwestie is van oprechte trots op en trouw aan jouw land en de cultuur ervan met de taal als het centrale middelpunt.
Discrimineren bij het opleggen van taaleisen bij buitenlanders
De buitenlandse stukadoor die onlangs bij ons werkte, sprak perfect Nederlands. Het was geen onderwerp van gesprek tijdens onze communicatie. Hij vond dit maar heel normaal. Een teken van erbij willen horen en dat tonen via de taal van het land waar hij woont, werkt, een gezin heeft en belasting betaalt.
Andere taaleisen
Waarom stellen we andere (lagere) eisen aan hoogopgeleide buitenlandse studenten of werknemers die uit de Europese Unie komen? Waarom blijven zij, ook als ze hier een gezin stichten, vaak gewoon Engels spreken? Een kwestie van desinteresse, gemakzucht of arrogantie? We maken het hen ook wel erg gemakkelijk om te volharden om in het Engels te spreken. Passen wij ons met de taal aan in ons eigen land of passen zij zich aan en hoe verloopt dat proces in andere landen? Je kind aanmelden voor logopedie (meestal taalgerelateerde zaken) en meteen als vanzelfsprekend verwachten dat zij en jij in het Engels communiceren?
Verdeelde meningen over zich aanpassen in de taalkeuze
Meningen over het gebruik van Engels in het dagelijkse leven zijn verdeeld, maar realiseer je je eigenlijk dat je met Engels als voertaal op de universiteit en in bedrijven Nederlandse leerlingen/studenten en werknemers tekort kunt doen?
Schoolniveau Engels voor academisch niveau ontoereikend?
Van nabij hoorde ik de opmerking dat het schoolniveau Engels ontoereikend is om op academisch niveau te kunnen communiceren. Dat geldt trouwens ook voor veel professoren. Het zou op z’n minst aangevuld moeten zijn met ‘Cambridge Engels’ om op de universiteit uit de voeten te kunnen. Diepgaande discussies blijken toch het beste gevoerd te worden door docent én student in de eigen taal. Als je daarbij bedenkt dat voor de meeste buitenlandse studenten en werknemers het Engels niet de moedertaal is, dan zijn alleen studenten en werknemers uit Engelstalige landen in het voordeel. In het voordeel ten opzichte van ieder andere student ongeacht of je wel of niet in je eigen land studeert.
Afhaken vanwege Engels
Het is een realiteit dat er Nederlandse studenten (met dyslexie) zijn die op een Nederlandse universiteit afhaken. Niet vanwege hun opleidingsniveau voor die bepaalde studie, maar vanwege het feit dat de voertaal Engels is.
Is dat wat we willen voor onze toekomstige maatschappij? Een zwakke beheersing van het Nederlands en een niveau Engels dat bij lange na niet toereikend is om te discussiëren op academisch niveau?
Meer over dit onderwerp:
https://logopedie-dyslexie-silvia-linssen.nl/geen-vijf-voor-Nederlands/
Meer lezen over spelling verbeteren? https://www.spellingprof.nl