Een hekel hebben aan lezen

Interview met hoogleraar Els Stronks

Op 22 juli zag ik een interview van Frits Spits met hoogleraar Els Stronks. Zij kreeg onlangs een miljoenen subsidie voor onderzoek naar leesvaardigheid in deze digitale tijd.
Het leesonderwijs maar vooral de erbarmelijke kwaliteit van de leesvaardigheid van onze jongeren is ‘hot’! Het komt minstens een maal per week in de media ter sprake. Een hekel hebben aan lezen en de invloed van het digitale verkeer.
Van dit interview werd ik blij en ik hoop zó dat zij het voor elkaar krijgt en de vinger op de zere plek legt. Dat zij de weg vindt terug naar goede kwaliteit leesonderwijs en leesvaardigheid.

Waar begint dit ‘hekel aan lezen’ eigenlijk?

Waarom draait mijn maag zich om als ik een baby in de wandelwagen zie met een ouder die verdiept is in het schermpje. Zó verdiept dat hij of zij alle pogingen van het kleintje tot contact krijgen totaal mist?
Hoe komt het dat ik mijn pas vertraag bij het zien van die peuter in dat speeltuintje dat onvermoeibaar steeds weer een gesprek probeert te voeren met zijn schermpjes kijkende moeder? Diezelfde peuter die mij vervolgens in het vizier krijgt en ‘hai’ zegt. Hij is zichtbaar verbaasd, maar ook blij als mijn ‘hai’ begroeting vrijwel onmiddellijk op de zijne volgt.

Waar begint dat hekel hebben aan lezen?

Begint het daar al? De eerste kennismaking met dat digitale verkeer en ontdekken dat mama’s of papa’s aandacht moeilijk los te weken lijkt van dat kleine schermpje? Dat moet dan toch wel heel bijzonder zijn?

Geen rolmodel krijgen voor het plezier in lezen

Of… begint het hekel hebben aan lezen, omdat er geen rolmodel thuis aanwezig is, behalve dan de fascinatie voor dat schermpje? Het kindje ‘zoet’ houden met jouw telefoon als dat even goed uitkomt? En… hoe vaak komt dat dan goed uit?

Of… begint die hekel aan lezen, omdat je als ouder misschien zelf al een hekel had aan lezen? En waar komt dat dan vandaan? Was die digitale invloed toen ook al zo duidelijk overal aanwezig of heeft het een andere oorsprong?

Welk rolmodel speelt het leesonderwijs?

Speelt het leesonderwijs mogelijk een rol en waar begint dan dat onderzoek?

De eigenzinnige, lekker tegendraadse lezer

Els Stronks… In het interview sprak ze over de lezer die eigenzinnig mag zijn en lekker tegendraads. Ze wenste dat in alle schooltypen het onderzoek en het daaropvolgende advies lezers oplevert die wéten wat teksten hen oplevert. Die de inhoud ervan kunnen duiden en zelf nadenken. Maar… hoe verhoudt zich dat tot de handelswijze van de docent? Zij wenst namelijk dat docenten meer ruimte krijgen in het leesonderwijs, maar hoe gaan die daar dan mee om? Blijven ze doen wat ze deden?

Tien redenen om te lezen 

In een andere post op LinkedIn werden tien redenen genoemd om te lezen.
Een opsomming die ik met gemak zou kunnen aanvullen, maar… daar gaat het hier niet om. Er kwamen veel reacties, positieve en negatieve.

De negatieve reacties op tien redenen om te lezen

Wat mij opviel waren de negatieve reacties, vooral komend uit het onderwijsveld.
Een bloemlezing daarvan? De tijdgeest, de mobieltjes, de sociale media en vooral die onwillige ouders. Ze kwamen allemaal voorbij. De genoemde factoren waarmee vermoedelijk elk land in deze tijd te maken heeft. En toch… ondanks die gedeelde factoren springt Nederland qua leesvaardigheidsniveau er in negatief opzicht uit.

Die ene ontbrekende reden om niet te lezen

Wat er tot mijn verbazing in die opsomming ontbrak?
De rol van het onderwijs, de rol van het leesonderwijs en nee, dat beperkt zich wat mij betreft niet tot de laatste jaren.

De negatieve rol die al decennialang sluimert

Hoe fijn zou het zijn als in dat onderzoek dat leesonderwijs vanaf de basisschool wordt meegenomen. Dat in mijn optiek al decennialang een belangrijke rol speelt bij de ontlezing van Nederland.
Nee, daar kan die bevlogen reagerende docent waarschijnlijk in haar eentje niets aan doen, maar het is voor mij geen toeval dat ook ‘die ouders van tegenwoordig’, nou ja, een deel ervan niet (graag) voorleest en zelf ook geen boek leest.
Hoe dat komt?
Ik zou hier tal van redenen kunnen opsommen om geen boek te lezen als schoolkind en zoals je weet zijn we allemaal ooit dat schoolkind geweest. Redenen die in mijn praktijk worden verteld door ouders en kinderen.

Het predicaat slechte lezer

Els Stronks sprak in het interview over de grote invloed die het predicaat slechte lezer versus goede lezer heeft op iemands leesgedrag (en leesmotivatie). Dat laatste vul ik zelf aan. Dat mag ik hopelijk aanvullen vanwege mijn decennialange ervaring met leerlingen met dyslexie. Leerlingen die vanwege hun diagnose in het ‘verdomhoekje’ lijken te zitten. Zij zijn namelijk voor veel onderwijsgevenden die slechte lezer.

Strijden tegen het predicaat ‘slechte lezer’

Met hun ouders strijd ik tegen dat predicaat en ja, dan word ik blij als ook zij dat predicaat slechte lezer lijkt te verfoeien. Blij en begrepen voel ik me als zij ook streeft naar lezers die lekker tegendraads en eigenwijs lezen wat zij willen!
Lezen zoals ik dat vroeger mocht en deed, toen ons leesonderwijs en de leesvaardigheid nog in hoog aanzien stond.

Over acht jaar

Over acht jaar hoopt zij dat elke lezer minstens een of twee leeservaringen heeft gehad die ervoor zorgen dat blijvend lezen het gevolg is. Die leeservaringen die ik ooit had en al jaren probeer door te geven en meestal met succes!
Acht jaar duurt lang en daarom ben ik zo vrij om tot die tijd mijn op de praktijk gebaseerde ervaringen van meer dan dertig jaar met jullie te delen. Ervaringen die gaan over wat er anders moet en ooit anders was… Ik voel me daarbij gesteund door wat ik haar in dat interview hoor zeggen.
Het is beslist de moeite waard om je daarin te verdiepen, want ik vind het te gemakkelijk om de tijdgeest als schuldige aan te wijzen.
Het is te gemakkelijk om alleen de ouders, de digitale wereld waarin we leven of alleen de onderwijsgevenden als oorzaak aan te wijzen. Benieuwd naar die ervaringen die kinderen en hun ouders aanmoedigen om lekker tegendraads en eigenwijs dat boek te lezen?

Ben je benieuwd naar die ervaringen waarbij ook leerlingen met dyslexie uiteindelijk zelfs kiezen voor een studie waarbij lezen een ‘must’ is? Iets wat ze lange tijd voor onmogelijk hielden?

Een tip van de sluier 

In mijn boek licht ik een tip van de sluier op rond dit thema!  Dyslexie en onderwijs: op zoek naar jouw puzzelstuk. Gelijke behandeling leidt niet tot gelijke kansen!
Daarom een aanrader voor elke onderwijsgevende, student pabo en voor al diegenen die zich professioneel bezighouden met ons spelling- en leesonderwijs.
Met de stiekeme, maar vurige hoop dat ook Els Stronks die ervaringen wil meenemen in haar onderzoek.

Het interviewfragment van Els Stronks terugkijken? https://www.nporadio1.nl/fragmenten/de-taalstaat/e87e9a43-1818-4c60-aaf9-60e3adb038e0/2023-07-22-hoogleraar-els-stronks-krijgt-miljoenensubsidie-voor-onderzoek-naar-leesonderwijs